بررسی نمونه سوالات مبحث ۱۷ مقررات ملی ساختمان

مبحث ۱۷ مقررات ملی ساختمان به موضوع بسیار حیاتی لوله‌کشی گاز طبیعی در ساختمان‌ها می‌پردازد. این مبحث به دلیل حساسیت بالای طراحی و اجرای سیستم گازرسانی، یکی از محورهای اصلی آزمون‌های نظام مهندسی در گرایش‌های نظارت، طراحی و اجرا محسوب می‌شود. در این مقاله، با نگاهی دقیق‌تر به نمونه سوالات مبحث 17 مقررات ملی ساختمان و وظایف و مسئولیت‌های چهار رکن اصلی در فرآیند اجرای گازکشی یعنی مجری، نصاب مجاز، مهندس ناظر و کارفرما، درک بهتری از مفاد آن حاصل می‌شود.

 

نقش‌ها و مسئولیت‌ها در لوله‌کشی گاز ساختمان

۱. مجری طرح گازرسانی

در ساختار اجرایی مبحث ۱۷، مجری شخصی حقیقی یا حقوقی است که مسئولیت مستقیم اجرای عملیات لوله‌کشی گاز را طبق نقشه‌ها و ضوابط فنی برعهده دارد. اگر مجری از الزامات تعیین‌شده تخطی کند، مهندس ناظر می‌تواند طبق ضوابط اقدام به اطلاع‌رسانی به مراجع ذیصلاح کند. این نشان‌دهنده اهمیت هماهنگی بین مجری و ناظر برای حفظ ایمنی و کیفیت اجرا است.

 

۲. نصاب مجاز

نصاب مجاز فرد یا گروهی است که آموزش‌های لازم را دیده و از سوی شرکت گاز یا سازمان‌های مرتبط مجوز نصب تجهیزات گازسوز را دریافت کرده است. این افراد موظف‌اند طبق استانداردهای تعیین‌شده در نصب و بهره‌برداری تجهیزات گازسوز دقت لازم را به خرج دهند و در صورت تخطی از آن، مجازات‌هایی نظیر لغو مجوز یا گزارش تخلف اعمال خواهد شد.

 

۳. مهندس ناظر

ناظر فنی به عنوان چشم نظام مهندسی در پروژه‌های گازرسانی، مسئولیت دارد تا تمامی مراحل از طراحی تا اجرا را زیر نظر داشته باشد. در صورت مشاهده تخلف، او موظف است در برخی موارد مانع ادامه کار شود و مراتب را به مراجع بالادستی گزارش دهد. برای مثال، اگر مجری برخلاف نقشه‌های تاییدشده عمل کند، ناظر باید طبق قانون اقدام مقتضی انجام دهد.

 

۴. کارفرما

کارفرما شخصی است که پروژه گازکشی به درخواست او انجام می‌شود. وی موظف است مجری دارای صلاحیت انتخاب کرده و همکاری لازم را با مهندس ناظر و سایر عوامل اجرایی به عمل آورد. همچنین مسئولیت تامین مالی و دریافت تاییدیه‌های لازم بر عهده کارفرماست.

 

مرور سوالات پرتکرار در آزمون‌ها

سؤال درباره تخلف مجری

یکی از پرتکرارترین سوالات آزمون‌های نظارت مکانیک مربوط به عکس‌العمل ناظر در برابر تخلف مجری است. پاسخ صحیح طبق مبحث ۱۷، این است که ناظر در صورت نیاز می‌تواند موضوع را کتبا به اطلاع نظام مهندسی استان برساند. این موضوع در بندهای ابتدایی مبحث ۱۷ ذکر شده و تأکید دارد که ناظر موظف است بدون برخورد مستقیم، از مسیر قانونی اقدام کند.

 

مسئولیت تهیه نقشه اجرایی

در یکی از سوالات آزمون اجرا آمده است که چه کسی مسئول تهیه نقشه‌های اجرایی است. پاسخ آن روشن است: ناظر مسئول تهیه نقشه اجرایی نیست، بلکه این وظیفه برعهده طراح یا مجری است. وظایف ناظر بیشتر در حوزه بررسی انطباق عملیات با نقشه‌ها و کنترل کیفیت اجرا تعریف می‌شود.

 

حداکثر قطر مجاز لوله‌ها

پرسش دیگری که بارها تکرار شده، مربوط به حداکثر قطر مجاز لوله برای گاز فشار پایین (psi 1/4) است. طبق مقررات، این مقدار ۴ اینچ است و بیشتر از آن در این فشار مجاز نیست. توجه به این نکته در انتخاب لوله‌ها در پروژه‌های بزرگ الزامی است.

 

ماهیت گاز شبکه شهری

یکی دیگر از سوالات مهم، ترکیب اصلی گاز شهری است که غالباً در آزمون‌ها دیده می‌شود. متان به عنوان عنصر اصلی گاز طبیعی شبکه شهری مطرح می‌شود. دانستن ترکیب گاز از نظر طراحی ایمنی و انتخاب تجهیزات اهمیت زیادی دارد.

 

عملکرد آشکارساز مونوکسید کربن

بر اساس مبحث ۱۷، آشکارساز مونوکسید کربن با رسیدن به غلظت ۵۰ ppm وارد عمل می‌شود. این مقدار آستانه هشدار بوده و فراتر از آن می‌تواند خطرناک باشد. مهندسان باید از نحوه عملکرد و محل نصب این تجهیزات اطلاع کافی داشته باشند.

 

نکات فنی در طراحی و اجرا

فشار خروجی گاز در ایستگاه‌ها

در سوالاتی پیرامون فشار گاز، به طور مشخص پرسیده می‌شود که فشار خروجی از ایستگاه‌های داخل شهری و ورودی شهری چقدر باید باشد. فشار در ورودی شهری تا ۴۰۰ psi و در ایستگاه‌های داخل شهری تا ۶۰ psi مجاز است. آگاهی از این تفاوت برای انتخاب تجهیزات مانند رگولاتورها و لوله‌ها الزامی است.

 

گروه‌بندی ساختمان‌ها

از منظر مقررات، بیمارستان‌ها جزو ساختمان‌های خاص دسته‌بندی می‌شوند و برخلاف بسیاری از گزینه‌های سوال، نمی‌توان آن‌ها را عمومی تلقی کرد. شناخت دقیق گروه‌بندی‌ها برای تعیین نوع انشعاب، طراحی سیستم تهویه و انتخاب نوع کنتور مهم است.

 

الزامات فنی در طراحی مسیر لوله‌کشی

در سوالی مربوط به کتابخانه، طراح مسیر لوله گاز را از فضای داخلی این محل در نظر گرفته بود. بر اساس مبحث ۱۷، عبور لوله گاز از فضاهایی چون کتابخانه، انبار یا سالن اجتماعات ممنوع است. این قید به دلیل احتمال حضور طولانی افراد و حساسیت ایمنی در چنین فضاهایی درج شده است.

 

تحلیل سوالات محاسباتی

در آزمون‌های نظارت، سوالات محاسباتی مثل تعیین سایز لوله یا افت فشار مجاز نیز وجود دارد. به عنوان مثال، برای یک مصرف ۸ مترمکعب در ساعت در فاصله ۴۰ متر، با استفاده از جدول‌های موجود در مبحث، سایز لوله باید ۱.۵ اینچ در نظر گرفته شود. 

همچنین در سوالی دیگر، با چگالی گاز مشخص و فاصله ۱۷ متر، سایز لوله باید ۱ اینچ باشد. این محاسبات اغلب با کمک جداول موجود در صفحات میانی تا انتهایی مبحث ۱۷ انجام می‌شود.

 

نتیجه‌گیری

مبحث ۱۷ مقررات ملی ساختمان با تمرکز بر ایمنی و کارایی در طراحی و اجرای سیستم‌های گازرسانی، یکی از بخش‌های حساس و کاربردی در پروژه‌های ساختمانی محسوب می‌شود. در این میان، نقش‌های کلیدی مانند مهندس ناظر، مجری، نصاب مجاز و کارفرما با تعاریف دقیق و وظایف مشخص شده‌اند که باید در اجرای صحیح پروژه‌ها به‌طور کامل رعایت شوند. 

با تحلیل سوالات پرتکرار آزمون‌ها می‌توان دریافت که تسلط بر مباحث نظری، آشنایی با جداول و فرمول‌ها و درک مسئولیت‌های حقوقی و فنی نقش‌ها، مهم‌ترین کلید موفقیت در این آزمون‌هاست.